Citadelpark voor kinderen: 12 stellingen voor de toekomst

In 2011 richtte een geëngageerde groep buurtbewoners en gebruikers van het Citadelpark de actiegroep ‘Citadelpark voor kinderen’ op. Via uiteenlopende initiatieven tracht de groep bij te dragen tot de noodzakelijke en dringende opwaardering van het Citadelpark. Onder impuls van de actiegroep en met steun van de buurt en de stad Gent wisten we onder meer een parking in een succesvolle speeltuin te veranderen en het park meer autoluw te maken. Er blijven evenwel nog tal van uitdagingen. Omdat de actiegroep op constructieve wijze wil blijven bijdragen aan de herontwikkeling van het park formuleerden we vanuit ons Manifest van 2011 en de actuele toestand enkele toekomstgerichte krachtlijnen:

  1. Het Citadelpark is eerst en vooral een park. Alles vertrekt vanuit liefde en respect voor het park. We ondersteunen een openbaar beleid dat de parkfunctie laat primeren bij initiatieven om de cultuurinfrastructuur in en rond het Citadelpark te ondersteunen, te versterken en verder te ontwikkelen. De vraag moet zijn wat gebouwen of evenementen kunnen betekenen voor het park en niet wat het park kan betekenen voor de gebouwen of de evenementen. Dat park mag niet herleid worden tot het decor voor gebouwen (of evenementen), maar moet geïntegreerd worden in de wijk en het buurtleven. Een levendig en weloverwogen verzorgd park is, als tuin, een meerwaarde voor de buurt, een attractiepool voor alle Gentenaars en een uithangbord voor de stad.

  2. Het Citadelpark is een groene long. Een rustgevende plek voor zachte recreatie en beweging. Het park heeft niet enkel een onschatbare botanische en zoölogische waarde maar speelt ook een belangrijke rol in de strijd tegen luchtvervuiling. Daarom ijveren we voor een schoon, groen, veilig en autovrij park. Het onderhouden en beschermen van planten en bomen blijft een prioriteit. Daarnaast is het uitvaardigen en het controleren van een verbod op zowel gemotoriseerd vervoer als het parkeren van voertuigen in het park – én een strikte controle op de naleving ervan – een belangrijk signaal naar het bekampen van geur- en geluidshinder, luchtvervuiling en zwerfvuil. Zo kan het park bijdragen aan een leefbare omgeving waar het goed en gezond is om te leven.

  3. Het Citadelpark is er voor mensen. Het park kan fungeren als een motor in de verdere ontwikkeling van de stationswijk als een jonge, diverse, harmonieuze en dynamische buurt. Het actief betrekken van buurtbewoners, scholen, (jeugd)verenigingen en handelaarscomités bij het parkbeleid is daarvoor cruciaal en noodzakelijk.

  4. Het Citadelpark is een park voor kinderen. Dat relatief kleine, kindvriendelijke ingrepen kunnen leiden tot grote transformaties bewijst de omvorming van de Azaleaparking tot de huidige speeltuin. Een bijzonder succesvolle ingreep, mede door de uitstekende locatie (dicht bij de ingang op een veilige plek met veel openheid, ruimte en passage), die het sociale leven bevordert, scholen en vakantiewerking extra faciliteiten bezorgt en het park weer een attractiepool voor kinderen tot ver buiten de wijk maakt. Het behoud van de speeltuin op de huidige locatie is een must. Bijkomende speelfaciliteiten creëren voor kinderen van alle leeftijden is een volgende stap. Locaties zoals de betonplaat en de omgeving van het gebouw van het dierenasiel zijn hier opties.

  5. Het Citadelpark is een gastvrij park. Wandelende, fietsende en spelende parkbezoekers verdienen een veilige, gastvrije en verzorgde recreatieve omgeving. Dat betekent dat autoverkeer blijvend en permanent geweerd moet worden maar ook dat de verloedering (paden, prieel, amfitheater,…) plaats moet maken voor een grondige herwaardering van het park. Momenteel levert de Groendienst van Stad Gent verdienstelijke inspanningen om het park te onderhouden, maar aanvullend dienen de pijnpunten opgelijst en gericht aangepakt te worden. Om schade, overlast en extra kosten ten gevolge van evenementen in het park of in de gebouwen van het park te vermijden dient in samenspraak met de buurt een draaiboek met regels, normen en maatregelen te worden opgesteld dat organisatoren moeten volgen.

  6. Het Citadelpark is een historisch park met toekomstmogelijkheden. Het Citadelpark is een brok geschiedenis en dat vergeten aspect dient opnieuw belicht te worden via verschillende initiatieven en activiteiten. Wandelingen-met-gids, publicaties, parkvriendelijke activiteiten en expo’s i.s.m. de omliggende musea en instellingen (scholen, universitaire instellingen, Huis van Alijn,…) kunnen het historische perspectief op een onderhoudende en speels-didactische wijze onder de aandacht brengen van scholieren, Gentenaars en eco- en cultuurtoeristen. Kinderroutes, thematische wandelingen, activiteiten in het kader van de Dag van het Park of de Erfgoeddag (waarbij de link tussen het park en de omgeving – woningen én musea – kan gelegd worden); de lijst van mogelijke activiteiten is lang. De verhuis van het dierenasiel opent mogelijkheden om het gebouw een park- en bezoekersvriendelijke nieuwe bestemming te geven (Infocentrum, spelotheek, Floraliënbibliotheek, buurtruimte, seniorenclub,…). Om een door de buurt gedragen keuze te maken is overleg met lokale bewoners en horeca onontbeerlijk. Net als een grondige studie van de haalbaarheid, de modaliteiten en de perspectieven.

  7. Het Citadelpark is parkgebied. Activiteiten die belastend zijn voor mens en milieu zijn uitgesloten. Zo is de door een telecomoperator gerealiseerde uitbreiding van het schakelcentrum in het ICC, gezien het risico dat het inhoudt en de ruimte die het inneemt, ongepast. Het is aan de stad Gent om erover te waken dat bij dergelijke plannen niet alleen de gevolgde procedures worden gecontroleerd maar ook dat het karakter van het Citadelpark als parkgebied niet wordt aangetast.

  8. Het Citadelpark is geen parking. De betonnen vloerplaat van de voormalige Hal 6 blijft een doorn in het oog van al wie houdt van het park. Het is een vuile, afgrijselijk lelijke ruïne die een sterk negatief effect heeft op de sfeer en uitstraling van het park. Bovendien is het verloren ruimte die niet vraagt om lapmiddelen (camouflage door plantenbakken, tijdelijke speeltuigen,…) maar om een radicale oplossing. Met name het opbreken en verwijderen van het beton en het integreren van de ruimte in het park. Het gebruik van deze plaat en andere locaties in het park als parking is totaal onverzoenbaar met toekomstgerichte verkeers- en circulatieplannen.

  9. Het Citadelpark is een beschermd landschap, geen bedrijventerrein. Activiteiten in het ICC en de Floraliënhal moeten een meerwaarde bieden aan het park. Het park overbelasten en in een dienende functie wurmen is uit den boze. Aangezien industriële activiteit niet verzoenbaar is met een parkfunctie dient met de cateraar een uitdoofscenario te worden opgesteld. Want zoals het Agentschap Openbaar Erfgoed in een e-mail van 24 september 2013 stelde: “Het ICC geeft een zeer zware belasting op het park, niet alleen ruimtelijk, maar ook naar invulling van het gebouw toe zijn er een aantal zaken die niet ten dienste staan van het gebouw en een impact hebben op het park” en “vanuit erfgoedoogpunt is het niet wenselijk dat deze industriële cateraar op lange termijn binnen het beschermd landschap werkzaam blijft”. Algemeen geldt dat het Citadelpark geen bedrijvencentrum is maar een beschermd landschap. De aanwezige gebouwen zijn te gast in het park en zowel verbouwingen als bestaande en nieuwe activiteiten mogen de draagkracht van de buurt niet overschreiden en dienen steeds de parkfunctie te laten primeren. In plaats van het park te reduceren tot een decor moeten gebouwen openen naar het park. Streefdoel is het verkleinen van de footprint en bouwvolume van gebouwen en paden én het verminderen van de parkeerdruk van in het ICC actieve bedrijven.

  10. Het Citadelpark is een ontmoetingsruimte. In het park ontmoeten jong en oud elkaar, maar ook mens en natuur. De aanwezigheid van musea als dichte buren van het park laat ook toe om nieuwe ‘ontmoetingen’ te creëren door kunst te integreren in het park. De Floraliënhal kan als ‘public umbrella’, als neutrale publieke polyvalente ruimte, eveneens ontmoetingen (tussen gebouwen, park en bezoekers) stimuleren. Wanneer het park en de gebouwen echt van iedereen zijn, en niet het speelterrein van privéondernemingen en VIP-events, dan wordt de betrokkenheid van de buurtbewoners groter.

  11. Het Citadelpark verdient constante aandacht. Geregeld duiken er kleine en grote problemen op (sluikstort, vandalisme, geluidsoverlast, verkeer in het park, slechte staat van de paden,…) die leiden tot wrevel en ongemakken. Het aanstellen van een coördinator die niet enkel een aanspreekpunt is voor klachten maar ook toeziet op het naleven van  de opgelegde voorwaarden van vergunde activiteiten of evenementen is daarom cruciaal. Verder is het centraliseren en publiceren van een agenda met alle activiteiten in de site Citadelpark, uitwisseling van informatie en overleg met actiegroepen zoals ‘Citadelpark voor kinderen’ belangrijk om problemen te ontmijnen en buurtparticipatie te stimuleren.

  12. Het Citadelpark heeft nood aan visies en keuzes (op lange termijn). Een langetermijnplanning is even noodzakelijk als een draaiboek bij concrete werken of veranderingen om de af te leggen weg en de afzonderlijke stappen overzichtelijk te houden en er voor te zorgen dat alles volgens het basisprincipe ‘de parkfunctie primeert’ verloopt.  We vragen van de beleidsvoerders en politieke partijen een engagement op dit vlak. Daarnaast dienen in het licht van transparantie en burgerparticipatie werkgroepen, waar ook buurtbewoners deel van uit maken, te worden opgezet om dossiers zoals de veranderingen bij het ICC en de Leopoldskazerne, de nieuwe functie van het dierenasielgebouw of de uitwerking van het ‘public umbrella’ concept voor de Floraliënhal tegen het licht te houden.

De groene ballon

Als je in onze buurt rondloopt, kan je er niet naast kijken, aan vele ramen, kelderramen, ramen hoog in de lucht, aan ramen van scholen en handelszaken… overal zie je groene ballonnen. Dat vervult ons met vreugde. We hadden wel verwacht dat de groene ballon hier en daar zou verschijnen, maar dat het zo’n vaart zou lopen hadden we niet durven dromen. We willen dan ook iedereen die de ballon aan het raam heeft hangen speciaal bedanken voor de steun. Zo een bos groene ballonnen maakt echt wel indruk. We zijn zeer blij dat de groene ballon een plaats in de harten van veel van onze buurtbewoners heeft gekregen. Het is een symbool van onze verbondenheid in de strijd voor een gemeenschappelijk doel. De ballon staat voor de kwetsbaarheid van zowel het Citadelpark als zijn gebruikers, zoals een ballon fragiel is en makkelijk kapot gaat of weg vliegt als je er niet voorzichtig mee bent. Zo zou ook het Citadelpark teloor kunnen gaan als er niet zorgzaam mee omgesprongen wordt. De ballon herinnert ons aan onze zorgeloze kindertijd, maar is eveneens een symbool van vastberadenheid, een ballon kan immers ook sterke (tegen)wind doorstaan en hoog in de lucht vliegen. Dat is wat wij ook willen zijn, sterk en vastberaden om ons doel te bereiken: van het Citadelpark een veilige, groene en aangename plaats maken waarin jonge en niet meer zo jonge mensen graag vertoeven. Als u om de één of andere reden geen affiche hebt gekregen en u zou er graag één willen, neem dan contact met ons op en we bezorgen er u één met plezier.

Citadelpark, door Pol Hoste (Cultuurprijs Stad Gent) voor Citadelpark voor kinderen

Het Citadelpark is een park dat dateert uit vorige eeuwen (1875,1913,1930…) Het is in wezen een stadspark zoals men in de negentiende eeuw dacht over een stadspark. We leven niet meer in de negentiende eeuw en dus ziet men de nood ontstaan om vandaag van het Citadelpark een hedendaags stadspark te maken. Dat ligt in de lijn van de geschiedenis waarbij het Citadelpark in de loop der tijden zeer veel veranderingen onderging.

Eén van de belangrijkste kenmerken van deze veranderingen is dat men het stadspark zag als een beschikbare ruimte om er gebouwen op te trekken en er allerlei activiteiten te organiseren die met het leven in de stad te maken hebben. Hierdoor kwam de oorspronkelijke opvatting van wat een stadspark is onder druk te staan.

We zien die opvatting om beschikbare ruimten in de stad vol te bouwen steeds voortduren. Dit maakte het ook nodig om wegen in het park te asfalteren, om er parkeergelegenheid te voorzien enzovoort. De hedendaagse evenementencultuur kan aan deze evolutie alleen maar bijdragen.

Vandaag wil de Stad Gent opnieuw het Citadelpark aanpakken en opnieuw ziet men dat dit – net zoals in het verleden – zal gebeuren door het zoeken naar compromissen tussen allerlei financieel krachtige en minder financieel krachtige groepen, door het nastreven van politieke belangen en door het realiseren van persoonlijke belangen.

In dit debat heeft het stadspark zelf geen vertegenwoordigers. Het debat gaat niet om het park. Het gaat om alles wat met het park moet of kan gebeuren. Dat is ook in het verleden altijd zo geweest. En de nadelen voor het park zijn talloos. Het idee dat een park een park zou kunnen zijn is te moeilijk.

Wat het park kan redden is dat men het oorspronkelijke negentiende eeuwse idee van wat een stadpark is opnieuw herdenkt en nagaat hoe dat idee zich in het Citadelpark toont. Daarvoor is het nodig dat men voorzichtig omgaat met het waardevolle uit de geschiedenis en dat men van daaruit de zaken aanpakt om een hedendaags stadspark te realiseren. Dat is in het verleden nooit gebeurd. Dat zal ook nu niet gebeuren.

Knappe jongens zullen met powerpoints en lego blokjes uit hun kindertijd inspelen op de belangen van de meest biedende. Voor hen is een park geen park maar een project. Het Citadelproject dus.  Dat is voor een stadspark geen prettig vooruitzicht. Het kadert in zeer veel renovatieprojecten van de Stad Gent die zijn gebeurd alsof men Gent opnieuw moest uitvinden. De hedendaagse kennis en de technische middelen maken het nochtans perfect mogelijk om op een briljante manier zorgvuldig om te gaan met het waardevolle uit het verleden en er het heden mee te verrijken zoals dat is gebeurd in zeer veel stadsparken die ik heb bezocht in Frankrijk en Engeland.

Het ga de Citadelpark goed. Van hieruit, vaarwel en succes.

Pol Hoste
Cultuurprijs Stad Gent